Dzisiejszy post, czyli dwujęzyczność trzylatka, jest kontynuacją mojego prywatnego projektu, w którym obserwuję rozwój języka polskiego (jako języka drugiego) u mojej, dzisiaj trzyipółletniej, córki. Pierwsza część DWUJĘZYCZNOŚĆ DWULATKA powstała ponad rok temu i była pierwszą tego typu. Serię tę zamierzam kontynuować w kolejnych latach.

CO PRZYNIÓSŁ TRZECI ROK DWUJĘZYCZNOŚCI?

Świadomość istnienia dwóch różnych języków to jest to, co w tym roku dominuje w naszej codzienności. Córka dokładnie wie, w jakim języku mówi babcia, a w jakim jej pani z przedszkola. Rozróżnia i zdaje sobie sprawę, że funkcjonuje w dwóch systemach komunikacji. Coraz częściej nazywa je prawidłowo i zdarzają jej się takie stwierdzenia:

Pani Natalka was talking po polsku, like Ty mama!
Nanny is talking in english like daddy.

Po drugie, świadomość istnienia dwóch różnych języków i umiejętność wyboru właściwego do danej osoby sprawia, że Sara w grupie anglojęzycznej mówi TYLKO po angielsku. Natomiast, kiedy rozmawia ze mną lub w gronie polskojęzycznych rówieśników, zaczyna wtrącać polskie słowa. Zdarzają jej się jednak wyrazy polskie używane w stosunku do angielskich osób. Na przykład słowa opisujące moich rodziców, czyli słowo babcia i słowo dziadek zawsze są używane po polsku. Kolejnymi słowami, które czasami padają w gronie anglojęzycznym, są wyrazy w jakiś sposób związane z sytuacjami, gdy córka słyszała język polski, typowo polskie, lub córka nie zna angielskiego odpowiednika: bluza, nie, polska szkoła, zima, jesień, pani, impreza, kabanos, buty, pierogi, Mikołaj itp.

Tłumaczenia

Nigdy nie sądziłam, że będę miała prywatnego tłumacza, ale tak się właśnie dzieje ostatnio. Sara potrafi w miarę dobrze tłumaczyć z polskiego na angielski. Zwykle gdy rozmawiam z nią przez telefon, to później słyszę: „Daddy, mama said…”. Relacjonuje tacie naszą całą rozmowę bardzo płynnie, uwzględniając wiele szczegółów. Zdarzają się oczywiście prześmieszne momenty, kiedy ta genialna umiejętność przegrywa z brakiem znajomości danego słowa, ale myślę, że jak na trzylatkę, córka całkiem nieźle sobie radzi. Ostatnio stworzyła takie cudo:

Sara, powiedz tacie, że jest śpiochem! —> Daddy, mama said, that you are…. sleeper!

PIERWSZE ZDANIA W JĘZYKU POLSKIM

Sara mówi chętnie i dużo, ale większość w języku angielskim. Myślę, że ponad 90% to właśnie język angielski. Do tej pory używała pojedynczych słów polskich, w rozmowie ze mną lub innymi bliskimi jej osobami z Polski. W stosunku do obcych, nawet jeśli ktoś ją o coś pyta po polsku, nie odpowiadała wcale, lub odpowiadała w języku angielskim. Zdarzało jej się patrzeć na mnie i prosić o odpowiedź za nią. Często łączyła dwa wyrazy polskie, konstruując z nich wypowiedź typu:

Chodź mama!
Chodź tutaj.
Soczek poproszę.
Idziemy do domu.
Jedziemy teraz.
Śmierdząca mama.
Duży tato.
Moja babcia.
Mały kotek.

Od jakiegoś jednak czasu Sara stara się tworzyć dłuższe zdania polskie, rzadko posiłkując się angielskimi wstawkami. Widzę, że próbuje mówić po polsku do mnie, niestety czasami się wycofuje, gdy nie umie czegoś powiedzieć i nie mówi wcale. Powstają u nas pierwsze trzywyrazowe sentencje:

To jest moja piłka.
Nie ma tutaj Bena.
Mam czyste nogi.
To jest od babci Sabinki.
Jestem grzeczna dziewczynka.
Mam trzy latka.
Nie chcę makaronu.

POLSKI WKŁAD JĘZYKOWY

Zaczynam dostrzegać, jak ważne dla dziecka dwujęzycznego jest to, aby ten kontakt z żywym językiem był częsty i regularny. Uwierzcie, że polska telewizja to znacznie za mało. Ja stale przemycam do domu polskie książki, gry, piosenki, nawet znajome polskie dzieci, do domu sprowadzam, aby tylko tego polskiego języka było jak najwięcej. Aby córka mogła się osłuchać i zauważyć potrzebę komunikacji po polsku. Rozmowy na Skype z dziadkami to u nas codzienność, niemniej jednak Sara bierze w nich bierny udział, bardziej słuchając, niż rozmawiając. Zdarzają się sytuacje, kiedy córka odpowiada po polsku, najczęściej twierdząco tak, lub przecząco nie.

Innymi momentami kiedy Sara odpowiada po polsku, są momenty, kiedy pytania jej zadawane, są w formie zamkniętej, na przykład:

A podoba Ci się w nowej szkole, czy Ci się nie?- Tak! Podoba!
Co chcesz na obiad, makaron czy ryż?- Chcę ryż obiad.
Chcesz warkocza czy dwa kucyki?- Nie warkocza, chcę kucyki.
Idziemy do sklepu czy na plac zabaw?- Idziemy na plac zabaw.

Jednak to, co w tym roku było takim przełomem językowym dla nas, to wyjazd do Polski na 10 dni. Ktoś powie, że to bardzo krótko, ale to wystarczyło, aby Sara chętniej odpowiadała w języku polskim. Otoczenie wymusiło na niej czynny udział w konwersacjach i zabawach. W czasie tego okresu córka poznała dużo nowych polskich słów i powiedzeń, które słyszała pierwszy raz w życiu. Myślę, że znaczącym czynnikiem takiego postępu językowego było to, że w Polsce nie było nikogo, kto mówiłby po angielsku. Jedyna rozmowa po angielsku odbywała się raz dziennie z tatą przez Skype lub telefon.

Inną ciekawą rzeczą, jaką zauważyłam, to śpiewanie polskich piosenek. Sara dużo lepiej śpiewa, niż mówi po polsku. Zna na pamięć wszystkie kołysanki śpiewane jej do snu, potrafi sama je zaśpiewać w całości po polsku. Umie również polski alfabet, kolory i liczby po polsku.

Polska Sobotnia Szkoła i jej wkład językowy

Sara rozpoczęła edukację w Polskiej Sobotniej Szkole, gdy tylko skończyła trzy i pół roku. To nasz początek na długiej drodze szkolnej, ale ona sama podchodzi na razie do tego w formie zabawy, więc i ja się cieszę tym jej entuzjazmem. Osobiście wiążę z tym ogromną nadzieję na dalszy rozwój polskiego języka. Wiem, że w polskiej szkole będzie miała możliwość pogłębić ten wkład językowy, który jest tak ważny. Poza tym rozwój dwukulturowy i poczucie przynależności do polskiej społeczności to kolejny aspekt, który dla mnie jest znaczący.

Nasz wkład językowy, od jakiegoś czasu, powiększa się więc o słownictwo w polskiej szkole, ale również o te wszystkie słowa, które córka usłyszy na imprezach szkolnych, na wyjazdach do teatru, na kółku zainteresowań, na polskich lekcjach rytmiki czy na wycieczkach szkolnych. To też każda nowa relacja rówieśnicza, każdy nowy polski przyjaciel, każdy kontakt na korytarzu szkolnym. To dla nas bardzo wiele.

WYMOWA POLSKICH WYRAZÓW

W ostatnim roku córka zaczęła mówić wyraźniej w języku polskim, jednak wciąż nie idealnie. Ma silny angielski akcent i mówiąc po polsku, często używa angielskich konstrukcji. Sara zaczęła wypowiadać w końcu głoskę S, a głoska R jest nadal wymawiana w obu językach jak w angielskim. Sporadycznie miesza L z J w nowych trudnych wyrazach. Pojawiły się typowe trudności w wymowie, na jakie natrafiają polskojęzyczne dzieci. Kłopotliwa wymowa i mieszanie głosek, które wymagają podobnego ułożenia języka, czyli głosek 3 szeregów (szumiącego, syczącego, ciszącego). Wygląda to tak:

– syczący: s, z, c, dz -> wymowa w miarę poprawna

– ciszący: ś, ź, ć, dź -> problemy gdy głoski te występują obok siebie np: cześć- cześ, (deszcz, przyjaciel)

– szumiący: sz, ż, cz, dż -> sz/ż mieszane z si/zi lub z zębowym s/z np: Kasia-kasza-kasa, żaba- zaba

Innym problemem w wymowie są wyrazy zaczynające się na CH- plus spółgloska np.:

chcę- kcę/cę
chwalę- kwalę/kfalę/walę
chrapie- chapie/chlapie
chrupać- chupać

Kali jeść, kali pić

Wydaje mi się, że moja córka z deklinacją polską nie za bardzo się jeszcze rozumieją. Sara odmienia wyrazy tak, jak jej się podoba, przypadkowo albo wcale. Czasami akurat trafi na dobrą formę rzeczownika, co mnie bardzo cieszy oczywiście. Ciekawą kwestią jest również nadużywanie przez nią, formy dopełniacza i wołacza rzeczownika. Powstają nam takie konstrukcje:

To jest mój domu.
Jestem w sklepu.
To jest Mikołaju.
Tu siedzi motylka.
Ja jestem myszko.
Ja będę doktora.

MIESZANIE JĘZYKÓW

Dzieci w wieku trzech lat są najlepszymi słowotwórcami, jakich zna ten świat, więc Sara nie jest tutaj wyjątkiem. Mamy w naszym domowym arsenale słów, wiele takich wyjątkowych, niepowtarzalnych, tylko naszych wyrazów. Jest kilka powstałych poprzez połączenie dwóch języków, albo takie, które są kalką z języka angielskiego. Kilka takich wyrazów polskich, które podczas odmiany swojej formy zachowują się jak angielskie i odwrotnie. W końcu mamy też całe zdania wymieszane tak, że aby je zrozumieć, trzeba znać polski i angielski.

Błędne rozumienie sensu wyrazów

Wróżka- rozumiana jako gruszka
Córka- rozumiana jako mama
Rano- rozumiane jako wczoraj

Odmiana polskich wyrazów jak angielskich i odwrotnie

Ktoś puking do drzwi (odmiana pukać jak w ang.)
To są moje kroksys (tworzenie liczby mnogiej jak w ang.)

Generalne mieszanie języków, form i wszystkiego

Bardzo very duże.
What does the pisać means? (w znaczeniu: Co tu jest napisane?)
I want pisanie on your komputer.
That’s not mine, to dla Ty.
Mój śmieszna tato.
Bluza fioletowa to pasowało. (w znaczeniu: Bluza fioletowa, aby pasowała)
I don’t kocham Georgina.
Sara and tato jedzie to sklepu.
I am not myszko, I am piesek.
Drapaj my plecy.
Mama, can you chodź.
I want jeszcze chipków (zbitki wyrazowe: chips+ frytków)
I want to pisać on the papier.
And now the kocyk daj.
This is schnie already (w znaczeniu: to jest już suche)
Now I want go do spać.
Mamo chodź, I have prezent for Ty.
Mruczek is naughty kotek.
Mama do me dwa kucyka.
To jest koniki.
Leżę się.

I już na sam koniec, na porawę humoru, kilka scenek dwujęzycznych wprost z mojego domu. Jeśli chcecie więcej, obserwujcie Mama w UK na FB, gdzie co jakiś czas dzielę się z Wami naszymi prywatnymi rozmówkami.